مکانیسم نورپردازی در مسجد شیخ لطف الله اصفهان بسیار تامل برانگیز است - فروشگاه اینترنتی هرپو

بیشتر بخوانیدمسجد شیخ لطف الله اصفهان | اوج معماری عصر صفویه

عقیل عقیلی، باستان شناس و دانش آموخته مهندسی الکترونیک در برنامه پراش نور در فضای معماری از دیدگاه مکانیک کوانتوم و با تأکید بر دنیا کوانتوم در مسجد شیخ لطف الله با بیان اینکه این مسجد و مدرسه در عهد صفویه به دستور شاه عباس اول در اصفهان ساخته شد، اظهار کرد: بعضی از این مکان به عنوان مدرسه و بعضی با عنوان مسجد یاد نموده اند که فرآیند ساخت آن از سال 1011 هجری قمری شروع و پس از 17 سال در سال 1028 هجری قمری به خاتمه رسیده است.

او ادامه داد: این مسجد در ضلع شرقی میدان نقش دنیا و روبروی کاخ عالی قاپو قرار گرفته است و چند نکته از جمله عدم وجود مناره و گلدسته و صحن مانند مساجد هم عصر با این بنا مربع بودن گنبدخانه و استفاده از پنجره های متعدد برای نورگیری راهرو و فضای داخل گنبد خانه در آن قابل توجه است.

عقیلی با اشاره به آیات نگاشته شده در داخل گنبد خانه مسجد شیخ لطف الله گفت: این آیات اغلب به مفهوم نور اشاره دارند و با توجه به معماری مسجد به نظر می رسد که با توجه به نور و برای تأمل در مفهوم نور نگاشته شده اند. بعلاوه گرداگرد گنبد خانه، پنجره های مشبکی با طرح های اسلیمی بصورت دو جداره با فاصله تقریبی 120 تا 170 سانتیمتر از یکدیگر قرار گرفته اند. پنجره های درونی دقیقاً روبروی هم نیستند و هر یک با زاویه ای اندک در روبروی پنجره های بیرونی قرار داده شده اند.

این باستان شناس گفت: از مجذوب نمایندهیت های دیگر این بنا، مسئله چرخش محراب به سمت قبله و جنوب یا نقطه ای بوده که در هر فصل خورشید در آسمان به اوج خود می رسد که به وسیله دالان و راهرو منتهی به قبله در این فضا به وسیله رهیافت های هندسی و محاسباتی قبل و حین ساخت بنا حل و شکلی عملی به خود گرفته است.

او ادامه داد: نور خورشید با گذر از اشکال مشبک و نقوش اسلیمی پنجره ها به وسیله زاویه ای که این پنجره ها با یکدیگر می سازند به صورت شعاعی به داخل مسجد وارد می شوند اما درنهایت آنچه روی زمین یا دیوار مشاهده می کنیم دایره های نورانی هستند که رفتاری متفاوت دارند و شکل نقوش اسلیمی پنجره ها را به خود نگرفته و به صورت الگوهایی تداخلی روی زمین یا دیوارهای بنا برای مشاهده نمایندگان ظاهر می شوند. علت این موضوع پراش نور و رفتار شبح وار نور از منظر تئوری فیزیک کوانتوم است که به صورت مجذوب نماینده و پررنگ در جای جای مسجد قابل مشاهده است. با تغییر در زاویه تابش خورشید، زاویه پنجره ها از یکدیگر روزنه هایی باریک را برای عبور نور گسیل شده از خورشید ایجاد می نمایند که محصول آن نمایش اثری بی نظیر از طبیعت نور خواهد بود.

عقیلی اضافه نمود: با مطالعه بر روی رفتار نور در بنای مسجد شیخ لطف الله میتوان اصل برهم نهی را نیز مشاهده کرد. اصل برهم نهی، بیانگر تغییر رفتار نور حین عبور از شکاف موجود بر سطح مانع است که به آن دوگانگی موجی ذره ای گفته می گردد که در سال 1801 تامس یانگ با انجام آزمایش دو شکاف متوجه این ویژگی از نور شد.

این فعال میراث فرهنگی با اشاره به آرایه های تزئینی بکار رفته در بنای مسجد شیخ لطف الله گفت: ستون های مارپیچ بکار رفته در دیوارهای مسجد تداعی نماینده اصل تنیدگی ذرات هستند که مانند مسیر انتقال ذراتی در حال چرخش، مابین دونقطه (از زمین به سمت گنبد) می باشند و با ادامه این تزئینات، انسجام طرح دچار خدشه نشده بلکه طرحی بی نقص اجراشده است.

عقیلی اضافه نمود: بعلاوه در محل تلاقی ستون ها نقش شمسه قرار گرفته و ترنج های تزئینی های رو به پایین، شکلی شبیه به بارش ذرات از پرتوهای خورشید دارند، مانند آنچه نیلز بور از آن با اصل مکملیت بور یاد می نماید که میتوان جلوه هایی از این مکمل بودن ذره و موج هرچند مانع الجمع اند اما مکمل یکدیگر هستند را در این اثر تزئینی متصور شد.

او تأکید کرد: مرزهای تئوری فیزیک کوانتوم و ساختار ریاضیاتی نهایی در قالب مکانیک موجی مربوط به قرون اخیر بوده و به زمان ساخت این بنا نمی رسد اما این هنرنمایی در راستای بیان و به تصویر کشیدن تفکرات و تأملات فلسفی و هستی شناسانه سازنده بر روی کاشی و دیواره بنا بوده است. شاید خالق این اثر با الهام از طبیعت و آگاهی های علمی و فلسفی بواسطه تعاملات، تفکرات عمیق یا همفکری با مشاوران حاذق خویش در خصوص این مسائل، پیروز به ارائه ای طرحی تأمل برانگیز و کاربردی جهت بازی با نور، تأمین روشنایی مسجد و بیان ویژگی های بصری نور در این سازه شده است.

منبع: همگردی